Teamwork voor een waardig bestaan | Interview
Kim ten Katen en Gerben Nissink werken bij Jellinek. Zij als directeur behandelzaken en psychiater bij de High Care Detox, hij als psychiater bij een FACT-team. De variatie maakt hun werk boeiend. Ook geeft het voldoening. “Haar familie was wanhopig, maar inmiddels draait de patiënt weer mee in het gezin en is ze er voor haar kleinkinderen.
Meerdere stoornissen tegelijk
“Niemand krijgt zomaar een verslaving. Heel vaak zit er psychiatrie onder: ADHD, trauma’s, persoonlijkheidsproblematiek, depressie, autisme, zwak- én hoogbegaafdheid”, zegt Gerben Nissink. “Patiënten hebben dikwijls meerdere stoornissen tegelijk”, vult Kim ten Katen aan. “In de verslavingszorg komt het hele pakket aan psychiatrische aandoeningen voorbij. Die variatie maakt ons werk zo leuk.”
Verslaving is een heel destructieve ziekte, we realiseren ons onvoldoende hoeveel maatschappelijke schade de ziekte veroorzaakt. “Alcoholgebruik is genormaliseerd”, zegt Kim. “Terwijl het een van de heftigste verslavingen is. De ziekte verandert je persoonlijkheid en sociaal-maatschappelijke systeem; je riskeert dat je helemaal alleen komt te staan. Omdat een verslaving vele facetten heeft – lichamelijke, psychische, sociale – is een multidisciplinaire aanpak nodig. Bij Jellinek krijg je die.” Jellinek is al ruim honderd jaar dé expert op het gebied van middelengebruik en verslaving. De organisatie is actief in de regio’s Amsterdam, Amersfoort, Utrecht en Gooi en Vecht. “Het is een sterk merk”, vindt Kim. “We werken evidence based en zijn inclusief. Bij veel instellingen zijn er exclusiecriteria. Bij ons kom je wel in zorg.”
High Care Detox en FACT-Team
Als directeur behandelzaken is Kim verantwoordelijk voor de kwaliteit van de zorg die Jellinek biedt – van preventie tot outreachend. Daarnaast is ze psychiater bij de Amsterdamse High Care Detox, een plek waar patiënten 24 uur per dag medische begeleiding krijgen bij het klinisch ontgiften. “De verslavingsarts is de regiebehandelaar. Bestaat het vermoeden dat er iets psychiatrisch speelt, dan word ik geconsulteerd. Ook denk ik mee over bejegening en de vervolgbehandeling.” Gerben is psychiater bij het FACT (Flexible Assertive Community Treatment)-team van Jellinek in Utrecht. Het FACT-team helpt mensen die naast hun chronische verslaving en de veelvuldig voorkomende psychiatrische problemen vaak ook andere ernstige problemen hebben. Ze hebben bijvoorbeeld een slechte thuissituatie en/of verwaarlozen zichzelf. Regelmatig zijn er ook jonge kinderen in het spel. “Ik diagnosticeer, adviseer over eventuele medicatie en denk mee over beleid. Ons team ondersteunt patiënten om weer een zinvol en waardevol bestaan op te bouwen. We begeleiden mensen meestal één tot twee jaar en soms zelfs langer. In een kliniek is dat anders: je maakt patiënten hoogstens enkele maanden mee. Ik vind dat te beperkend.”
Geen dag hetzelfde
Het multidisciplinaire FACT-team werkt outreachend. “Een ontzettend leuke manier van werken”, vindt Gerben. “Geen dag is hetzelfde. Het ene moment zit ik op kantoor, het andere moment fiets ik naar het huis van een patiënt of rijd ik er met een collega naartoe. Ik kom overal: in grachtenpanden, in hostels voor mensen met verslavingsproblematiek. Boeiend die contrasten. En dan die verhalen waarmee mensen komen! Onlangs waren we bij iemand die erg veel lege blikjes bier had staan. Ik keek ernaar. ‘Statiegeld’, zei hij. Wel toevallig dat alle blikjes van één merk waren. Grappig hoe hij me voor de gek wilde houden.” In een poli zit je vaak ‘in je eentje tegenover een patiënt’, binnen het FACT-team doe je het vaak samen. Voor Gerben is dat een pre. Ook is hij blij dat hij in het FACT-team bij Jellinek zit en niet bij een ‘gewoon’ FACT-team in de GGZ. “Dáár draait het voornamelijk om schizofrenie en bipolaire stoornissen. Bij ons is veel meer variatie.” Kim knikt. Omdat ze behalve bij Jellinek ook geregeld dienst heeft binnen de GGZ, weet ze dat het buiten de verslavingszorg ‘vaak meer van hetzelfde is’. “Oké, de ene psychose is de andere niet. Maar de aanpak is vergelijkbaar.”
Kleurrijke verhalen, óók van de Zuidas
Dat ze als psychiater ‘onbeschaamd vragen mogen stellen’ vinden ze een pluspunt van hun vak. Ook in dat opzicht zitten ze goed bij Jellinek. Kim: “Hoewel onze patiënten vaak onder invloed zijn, kun je meestal goed met ze praten. Vaak lukt dat beter dan wanneer je FACT-psychiater bent en vooral te maken hebt met mensen die een psychotische stoornis hebben. “Onze patiënten leven – hoe zeg je dat? – niet-conservatief. Ze vertellen je vaak in geuren en kleuren wat ze hebben meegemaakt. Fantastisch!” En deze verhalen komen van mensen uit alle milieus. Kim: “Ook op de Amsterdamse Zuidas lopen mensen rond die een verslaving hebben. De ziekte kan iedereen overkomen. Een verslaving bestaat in uiteenlopende vormen en heeft diverse stadia. Je belandt niet direct aan het eind van de range.” Bij Jellinek kun je op verschillende zorgzwaarten werken: poliklinisch, in een FACT-team, klinisch of combinaties daarvan. “Door die keuzemogelijkheden zie je een heel brede groep patiënten. Ik hou van die diversiteit.”
Dankbaar werk
“Anders dan op een polikliniek zijn onze patiënten erg crisisgevoelig. We moeten ze goed in de gaten houden”, zegt Gerben. “Ze zijn ernstig ziek. Regelmatig overlijden er patiënten. Daar moet je mee kunnen omgaan. Tegelijkertijd is het dankbaar werk. Als wij ze niet helpen, wie doet het dan wel? Wij kunnen het verschil maken.”
Hoewel het bij het FACT-team gaat om een groep met zeer ernstige problematiek, lukt het toch geregeld om het tij te keren. Gerben herinnert zich een vrouw van 60+ die al vele jaren kampte met een ernstige alcoholverslaving die veel problemen gaf. “Ze is uit een sloot gered en veelvuldig gevallen met verwondingen tot gevolg. Meestal werd ze door omstanders en politie thuisgebracht, tot wanhoop van haar familie. Drie van haar vier kinderen hadden het contact verbroken. Haar partner en
‘resterende’ zoon waren wanhopig. Inmiddels draait ze weer mee in het gezin en is ze er voor haar kleinkinderen. Een mooi resultaat.” Met medicatie is ze minder impulsief, ervaart ze meer rust en lukt het haar om het alcoholgebruik beperkt te houden. “Ze beseft dat ze de medicatie moet blijven slikken. Ook hebben we haar geholpen om contacten te herstellen. Voor dit werk moet je vaak een lange adem hebben en er echt voor iemand zijn. Onze patiënten hebben dikwijls heftige problemen. Daar moet je tegen kunnen. Samen met de patiënt, het systeem en andere hulpverleners moet je kijken hoe je zo goed mogelijk in kleine stappen voor verbetering kan zorgen. Als je alles zelf wilt oplossen, raak je overspannen. Je moet kunnen loslaten.”
Kim heeft er onlangs met haar collega’s voor gezorgd dat een patiënt die al twintig jaar bij Jellinek zat en inmiddels Korsakov had opgelopen, nu in een verpleeghuis zit. “Aanvankelijk wilde hij dat niet. Maar we hebben hem en zijn familie uitgelegd dat dit de beste oplossing in zijn situatie is: het is een waardig bestaan. Omdat wij als Jellinek aan alle facetten van het leven denken, waaronder een goede woonplek, kunnen wij multidisciplinair werken aan een uitkomst die voor iedereen werkt. Zowel de patiënt als zijn familie zijn blij met het tehuis dat hij met onze hulp heeft gevonden. Het is fijn om onderdeel te zijn van iets dat werkt.”
