“Tijdens mijn GZ-opleiding dacht ik dat ik op een afdeling voor persoonlijkheidsproblematiek wilde werken. Daar had ik affiniteit en ook de meeste ervaring mee. Dat veranderde toen ik tijdens mijn laatste studiejaar bij het FACT-team kwam. Toen heeft de FACT-manier van werken en de doelgroep mijn hart gestolen.” Aan het woord is GZ-psycholoog Josse van Zijp, werkzaam bij Mentrum. Ze vertelt over haar werk, de cliënten en de vrijheid die ze ervaart. 

Verschillende doelgroepen
FACT staat voor Flexible Assertive Community Therapy. Josse legt uit: “Met ons ambulante team zijn we er voor mensen die enerzijds kampen met ernstige psychiatrische aandoeningen zoals een psychotische stoornis. Anderzijds ervaren zij problemen op allerlei levensgebieden zoals wonen, dagbesteding en het aangaan van sociale relaties. We zien bijvoorbeeld ook mensen met autisme of een laag verstandelijke beperking.”

“Met een team van casemanagers, artsen, psychiaters, GZ-psychologen, verpleegkundig specialisten, ervaringswerkers en coaches voor werk en vrijwilligerswerk staan we rond de cliënt. Daarbij doet iedereen waar hij of zij goed in is om de zorg zo goed mogelijk in te richten.” De casemanagers (verpleegkundigen, GGZ-agogen en ambulant werkenden) bezoeken de cliënten doorgaans thuis. Voor de psychologische behandeling komen ze meestal naar de Mentrum-locatie. “Dat is ook vanuit de gedachte dat het kan bijdragen aan herstel.” 

Maatwerkbehandeling
Veel cliënten die Josse behandelt, hebben jarenlang geen psychologische behandeling gehad. “Veelal bleef het bij een medicamenteuze behandeling in combinatie met steunende contacten. Er werd namelijk gesteld dat je voorzichtig moest zijn met het behandelen van mensen met een psychose. De angst bestond dat ze ontregeld konden raken. De richtlijn is inmiddels veranderd: iemand met psychotische klachten krijgt standaard psychologische en medicamenteuze behandeling aangeboden. Uit onderzoek is gebleken dat een traumabehandeling zeer effectief is, ook bij deze doelgroep die veel kampt met traumaklachten.”

Omdat ze cliënten met verschillende problematiek ziet, moet Josse regelmatig creatief zijn: “Dat vind ik het leuke aan mijn vak. Waar poliklinieken veelal vaste protocollen volgen, daarbinnen hebben wij de ruimte voor maatwerk. Ik probeer te kijken wat het beste aansluit. Daarover spar ik met mijn collega’s en natuurlijk met de cliënten zelf.”

Out of the box maar evidence-based
“Uiteraard werken wij evidence-based, bijvoorbeeld volgens het protocol voor cognitieve gedragstherapie”, benadrukt Josse. “Maar de FACT-doelgroep weet mij in een sessie vaak zo te verrassen dat je niet altijd volgens vaste lijnen kunt werken. Soms blijkt een interventie niet te werken, dan weer brengt een cliënt iets totaal anders in wat op dat moment prioriteit heeft. Dat vraagt om snel schakelen en out-of-the-box-denken. Hoe kun je bepaalde technieken wel haalbaar maken? Moeten we die exposure-oefening bijvoorbeeld eerst eens samen buiten doen?”

Behalve een flexibele houding ziet Josse dat ook een meer menselijke opstelling waardevol is in het contact met mensen uit de FACT-doelgroep. “Tijdens mijn opleiding werkte ik met cliënten met persoonlijkheidsstoornissen. Daar leerde ik een abstinentere houding aan te nemen. Bij mijn huidige cliënten stel ik me bewust expressiever op. Daarnaast zet ik in sommige gevallen een extra stap, wat eigenlijk buiten mijn functie valt. Zo schrijf ik een kaartje wanneer iemand jarig is, of met kerst. Het zijn mensen met zulke grote harten die vaak weinig liefde en warmte krijgen. Ik merk dat zo’n kaartje voor hen veel betekenis kan hebben.” 

Vertrouwd voelen
Josse is blij dat ze het verschil kan maken “voor mensenlevens die dat echt verdienen. Overigens moet de verwachting niet zijn dat je in één keer gigantische veranderingen gaat waarmaken. Het gaat om de kleine stappen. Zelf krijg ik er veel energie van, wanneer mensen zich op een gegeven moment zo vertrouwd voelen dat ze delen wat hen echt dwarszit of bezighoudt.”

“Met één cliënt gebeurde dat onlangs. Daardoor konden we voor het eerst in jaren een goed passende behandeling inzetten. Kwam ze eerst het huis niet uit, nu gaat ze voor van alles de deur uit. Dat is natuurlijk een flinke stap vooruit. Maar al zou iemand alleen maar even in de zon zitten of op pad gaan met een buddy… Dat kan het leven net even wat minder zwaar maken.”

Black box?
Arkin zoekt inmiddels nieuwe GZ-psychologen, ook voor de FACT-teams, zo laat Josse weten. “Ik kan me voorstellen dat het FACT-werk voor sommigen een black box is. Hoe werkt dat precies? En hoe is het om mensen met een psychose te behandelen? Wat dat laatste betreft kan ik zeggen dat het heel interessant is. De psychologische behandeling werkt vaak goed, omdat we doorgaans goed kunnen volgen waar iemands ervaringen of ideeën vandaan komen.”

“Ja, er is meer mogelijk met deze cliënten dan je misschien denkt. Met het team hebben we echt veel impact, ook al is het soms mondjesmaat. Daarom zou ik op dit moment echt niet op een andere plek willen werken.” 

Innovatie en onderzoek
Volgens Josse biedt Arkin als organisatie van formaat tal van ontwikkel- en groeimogelijkheden voor GZ-psychologen. “Ook als je geïnteresseerd in onderzoek en innovatie kun je bij Arkin terecht. En wil je gewoon eens kennismaken met wat we doen en te bieden hebben? Draai dan een keer mee op een afdeling. Je bent van harte welkom.”